อวิชชา เป็นสภาพธรรมที่ไม่รู้ความจริง เมื่อว่าโดยองค์ธรรม ได้แก่ โมหเจตสิก ซึ่งเป็นสภาพธรรมที่เกิดกับอกุศลจิตทุกประเภท จะเห็นได้ว่า อกุศลจิตทุกดวง ทุกประเภท เกิดเพราะโมหะ หรือ อวิชชา ซึ่งเป็นความหลง ความไม่รู้ ไม่รู้ว่าอะไรเป็นกุศล อะไรเป็นอกุศล ไม่รู้ว่าอะไรเป็นเหตุที่จะทำให้เกิดผลอะไรในชีวิต เป็นต้น
เกิดมาด้วยความไม่รู้
คนที่ตรงอย่างยิ่งจึงจะได้สาระจากพระธรรม แล้วสามารถเข้าใจธรรมและอบรมเจริญปัญญา ซึ่งขณะนี้มีน้อยมาก เพราะว่ายาก เลยไม่สนใจ ไม่อยากจะเรียน ไม่อยากจะรู้ ยอมจากโลกนี้ไปด้วยความไม่รู้ ไปอย่างไม่รู้ เกิดมาอย่างไม่รู้ แล้วก็ไปอย่างไม่รู้ แล้วก็เต็มใจไปอย่างไม่รู้ ด้วย เพราะไม่รู้ คืออวิชชาครอบคลุมหมดทุกอย่าง นอกจากอวิชชาสิ่งที่ตามมาคู่กันก็คือ ความติดข้อง เพราะไม่รู้จึงติดข้อง ชอบอะไรที่สวยๆ ไม่รู้ว่า ความจริงแค่ปรากฏให้เห็น ยังคงยึดถือว่ายังมีอยู่ ทั้งๆ ที่ไม่มี สิ่งนั้นจะจากเราไป หรือเราจะจากสิ่งนั้นไป คือเราจะตายจากสิ่งนั้น ไม่เป็นเจ้าของสิ่งนั้นอีกต่อไปก็ได้
เพราะฉะนั้นความรู้ของเราจะเพิ่มขึ้นเมื่อฟังธรรมแล้วเข้าใจ และจะจากโลกนี้ไปอย่างเข้าใจขึ้น ดีกว่าไม่เข้าใจเลย ถ้าพบพระพุทธเจ้าแล้ว ถ้าเราไม่เข้าใจมาก่อน ไม่มีทางฟังธรรมรู้เรื่องเลย แต่เพราะได้ฟังธรรมมาบ่อยๆ จนกระทั่งเข้าใจขึ้น พอมีโอกาสสำหรับใครก็ตามแต่ ได้ฟังพระธรรมศึกษาพระธรรมก็สามารถเข้าใจได้
เพราะได้อาศัยพระธรรมคำสอนที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง จึงมีความเข้าใจถูกเห็นถูก ความเข้าใจถูกเห็นถูกนี้เอง ที่จะเป็นเครื่องนำทางชีวิตที่ดี คอยประคองให้เป็นไปในทางที่ถูกที่ควร ทำในสิ่งที่ดี เป็นประโยชน์ ซึ่งขณะนั้นก็เป็นการสะสมเหตุที่ดี เป็นบุญ เพราะจิตไม่ได้เป็นไปกับโลภะ โทสะ โมหะ เป็นต้น ดังนั้น เรื่องของการเจริญกุศล หรือ ทำบุญ นั้น ไม่ใช่เพียงแค่การให้อย่างเดียว ยังมีความดีในส่วนอื่น ๆ ด้วย แม้ไม่ได้ให้วัตถุสิ่งของ เช่น การช่วยเหลือผู้อื่น ความเป็นผู้อ่อนน้อมถ่อมตน การงดเว้นจากทุจริตกรรม การฟังพระธรรมศึกษาพระธรรม เป็นต้น ล้วนเป็นความดีที่สามารถอบรมเจริญได้ในชีวิตประจำวัน และก็เป็นไปเพื่อการขัดเกลากิเลสเท่านั้น ไม่ใช่เพื่ออย่างอื่น
